1900 2039 (ext: 555)
Sáng ngày 1/10/2025, Trường Đại học Nguyễn Tất Thành phối hợp cùng Báo Nhân Dân và Tạp chí Doanh Nhân Sài Gòn tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Chủ tịch Hồ Chí Minh với doanh nghiệp, doanh nhân – Từ ký ức đến khát vọng vươn mình kiến quốc”. Diễn ra trong dịp kỷ niệm 80 năm Bác Hồ gửi thư cho giới công thương và 21 năm Ngày Doanh nhân Việt Nam, hội thảo khẳng định giá trị tư tưởng Hồ Chí Minh về doanh nghiệp, doanh nhân; đồng thời nhấn mạnh sứ mệnh của đội ngũ doanh nhân trong xây dựng đất nước và phát triển TP Hồ Chí Minh trở thành trung tâm văn hóa, tri thức, kinh tế mang tầm quốc tế. Đây cũng là dịp tri ân các thế hệ doanh nhân và đề xuất giải pháp thực tiễn cho sự nghiệp kiến thiết quốc gia.
Xin giới thiệu bài báo của TS. Bùi Thị Việt đã được trong kỉ yếu hội thảo “Chủ tịch Hồ Chí Minh với doanh nghiệp, doanh nhân. Từ kí ức đến khát vọng vươn mình kiến quốc”.
Tóm tắt
Bài báo phân tích ba trụ cột trong tư tưởng Hồ Chí Minh – đạo đức kinh doanh, trách nhiệm xã hội và phong cách lãnh đạo – trong mối liên hệ với sự phát triển của các cơ sở giáo dục đại học tư thục tại Việt Nam. Trường Đại học Nguyễn Tất Thành (NTTU) được chọn làm nghiên cứu điển hình nhằm minh chứng cho sự vận dụng sáng tạo và hiệu quả các giá trị này vào thực tiễn quản trị. Kết quả cho thấy, NTTU đã chú trọng xây dựng đạo đức kinh doanh thông qua minh bạch học phí, kiểm định chất lượng và tái đầu tư cho giáo dục; thực hiện trách nhiệm xã hội qua học bổng, hoạt động cộng đồng, hỗ trợ sinh viên trong giai đoạn khó khăn; đồng thời phát huy phong cách lãnh đạo dân chủ, nêu gương và truyền cảm hứng. Những yếu tố này giúp nhà trường phát triển bền vững, gắn kết cộng đồng và khẳng định uy tín học thuật. Bài báo khẳng định giá trị thời sự của tư tưởng Hồ Chí Minh đối với giáo dục đại học tư thục, đồng thời đề xuất một số kiến nghị nhằm lan tỏa các giá trị này trong bối cảnh đổi mới và hội nhập quốc tế.
Từ khóa: Hồ Chí Minh, đạo đức kinh doanh, trách nhiệm xã hội, phong cách lãnh đạo, giáo dục đại học tư thục.
- Mở đầu
Ngay từ những ngày đầu lập quốc, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dành sự quan tâm đặc biệt đến vai trò của kinh tế tư nhân và giới doanh nhân trong sự nghiệp kiến thiết đất nước. Trong Thư gửi giới Công thương Việt Nam năm 1945, Người nhấn mạnh: “Việc nước là việc chung, ai cũng phải có trách nhiệm gánh vác” (Hồ Chí Minh, 2011, tr. 52). Đây không chỉ là một lời động viên, mà còn là một định hướng chiến lược cho sự phát triển lâu dài của nền kinh tế quốc dân. Thông điệp ấy đặt nền móng cho mối quan hệ hài hòa giữa lợi ích cá nhân, lợi ích tập thể và lợi ích quốc gia.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, giáo dục đại học (GDĐH) ngày nay được xem là một lĩnh vực có tính chất “doanh nghiệp đặc biệt”. Các trường đại học tư thục (đhtt) vừa phải bảo đảm hoạt động bền vững về tài chính, vừa mang trọng trách xã hội to lớn là đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, thúc đẩy nghiên cứu và đóng góp cho cộng đồng. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết: các cơ sở giáo dục ĐHTT không thể chỉ vận hành theo logic thị trường, mà cần gắn kết với các giá trị nhân văn và đạo đức, như chính tư tưởng Hồ Chí Minh đã khẳng định.
Thực tiễn tại nhiều quốc gia cho thấy, việc vận dụng triết lý quản trị dựa trên đạo đức và trách nhiệm xã hội mang lại lợi ích lâu dài cho các cơ sở GDDH. Chẳng hạn, các trường ĐHTT ở Nhật Bản và Hàn Quốc đều coi trọng triết lý “phục vụ cộng đồng” như một phần cốt lõi trong chiến lược phát triển, nhờ đó tạo dựng được uy tín học thuật và sự ủng hộ xã hội (Nguyễn, 2020). Ở Việt Nam, NTTU là một trường hợp tiêu biểu khi kết hợp hài hòa giữa mô hình quản trị doanh nghiệp và định hướng phụng sự cộng đồng, thể hiện rõ nét ở các chính sách học phí minh bạch, hoạt động tình nguyện và hợp tác quốc tế.
Bài báo này lựa chọn tiếp cận ba trụ cột tư tưởng Hồ Chí Minh – Đạo đức kinh doanh (ĐĐKD), trách nhiệm xã hội và phong cách lãnh đạo (PCLĐ) – như ba lăng kính để phân tích sự phát triển của NTTU. Qua đó, nghiên cứu không chỉ góp phần khẳng định ý nghĩa và giá trị thực tiễn của tư tưởng Hồ Chí Minh đối với giáo dục ĐHTT, mà còn gợi mở một số định hướng chính sách nhằm nâng cao chất lượng, uy tín và tính bền vững của hệ thống đại học ngoài công lập trong bối cảnh hội nhập quốc tế.
2. Cơ sở lý luận từ tư tưởng Hồ Chí Minh
2.1. Đạo đức kinh doanh
Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, ĐĐKD không chỉ gắn với lợi nhuận, mà trước hết phải gắn với lợi ích dân tộc và nhân dân. Người luôn nhấn mạnh nguyên tắc “lấy dân làm gốc” trong mọi hoạt động kinh tế, coi sự phồn vinh của doanh nghiệp chỉ có ý nghĩa khi mang lại lợi ích thiết thực cho cộng đồng. Theo Người, nhà kinh doanh phải có “tâm” và “tầm”, nghĩa là vừa giỏi chuyên môn, vừa sáng về đạo đức.
Trong bối cảnh hiện nay, ĐĐKD có thể được hiểu là việc các cơ sở giáo dục ĐHTT tuân thủ các chuẩn mực minh bạch, công bằng trong quản trị, tuyển sinh, thu chi tài chính và quan hệ với người học. Ở nhiều quốc gia, ĐĐKD trong giáo dục ĐHTT trở thành tiêu chí đánh giá quan trọng của xã hội. Chẳng hạn, các trường thuộc hệ thống Ivy League (Mỹ) luôn đặt ra chuẩn mực cao trong vấn đề minh bạch tài chính và công bố thông tin cho SV, từ đó tạo dựng được uy tín lâu dài.
Ở Việt Nam, việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về ĐĐKD càng có ý nghĩa trong bối cảnh nhiều trường ngoài công lập đang chịu áp lực cạnh tranh, dẫn đến nguy cơ chạy theo lợi nhuận trước mắt. Bằng việc đề cao minh bạch, liêm chính và công bằng, tư tưởng Hồ Chí Minh trở thành kim chỉ nam cho sự phát triển bền vững của giáo dục ĐHTT.
2.2. Trách nhiệm xã hội (Corporate Social Responsibility – CSR)
Khái niệm trách nhiệm xã hội ngày càng được nhiều nhà nghiên cứu và quản trị giáo dục quan tâm. Theo Carroll (1999), CSR gồm bốn tầng: kinh tế, pháp lý, đạo đức và nhân văn. Hồ Chí Minh, từ rất sớm, đã khẳng định: mỗi cá nhân, mỗi tổ chức đều phải gắn lợi ích riêng với lợi ích của dân tộc, coi việc phụng sự xã hội là một phần tất yếu trong sự tồn tại của mình.
Nghiên cứu của Trường DH Nam Cần Thơ (2022) cho thấy, việc đẩy mạnh CSR giúp các cơ sở ĐHTT không chỉ nâng cao uy tín, mà còn xây dựng thương hiệu giáo dục bền vững. Thực tiễn quốc tế cũng khẳng định, những trường ĐHTT có CSR mạnh mẽ thường nhận được sự ủng hộ xã hội, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển lâu dài.
Do đó, trách nhiệm xã hội trong giáo dục ĐHTT theo tư tưởng Hồ Chí Minh không phải là nghĩa vụ bên ngoài, mà là nội lực, là giá trị cốt lõi của sự phát triển.
2.3. Phong cách lãnh đạo
Hồ Chí Minh để lại một di sản đặc biệt về PCLĐ. Người luôn kết hợp dân chủ, gương mẫu và gần gũi quần chúng, đồng thời đề cao tính khoa học, hiệu quả trong quản trị. Người khẳng định: lãnh đạo là để phục vụ nhân dân, không phải để hưởng đặc quyền đặc lợi.
Trong lĩnh vực giáo dục ĐHTT, PCLĐ trở thành yếu tố quyết định đến định hướng phát triển của nhà trường. Một PCLĐ dựa trên tư tưởng Hồ Chí Minh sẽ thể hiện qua: (1) Dân chủ: khuyến khích GV, SV và cán bộ tham gia vào quá trình ra quyết định; (2) Nêu gương: lãnh đạo phải gương mẫu trong đạo đức, tác phong và tinh thần làm việc; (3) Truyền cảm hứng: khơi gợi tinh thần sáng tạo, đổi mới trong toàn bộ đội ngũ; (4) Gắn bó cộng đồng: lãnh đạo không tách rời mà luôn đồng hành cùng xã hội.
Nghiên cứu tại một số trường ĐHTT ở TP. Hồ Chí Minh (Nguyễn & Phạm, 2021) cho thấy, PCLĐ dân chủ – truyền cảm hứng góp phần quan trọng trong việc xây dựng văn hóa tổ chức, nâng cao động lực làm việc và gắn kết của giảng viên (GV), nhân viên. Đây cũng chính là minh chứng cho tính thời sự và giá trị bền vững của tư tưởng Hồ Chí Minh trong bối cảnh giáo dục hiện nay.
3. Thực tiễn tại Trường Đại học Nguyễn Tất Thành
3.1. Đạo đức kinh doanh trong quản trị giáo dục
Sau hơn 26 năm hình thành và phát triển, NTTU đã khẳng định vị thế là một trong những trường ĐHTT uy tín tại Việt Nam. Điều đáng chú ý là, ngay từ những ngày đầu, NTTU đã chú trọng xây dựng chiến lược phát triển dựa trên tính minh bạch, liêm chính và trách nhiệm – những giá trị cốt lõi phản ánh tư tưởng Hồ Chí Minh về ĐĐKD.
Nhà trường áp dụng chính sách công khai học phí, lộ trình tăng học phí, cùng các cam kết rõ ràng về chất lượng đào tạo. Điều này giúp SV và phụ huynh có cơ sở tin tưởng, đồng thời hạn chế tình trạng mập mờ thường thấy ở một số cơ sở ngoài công lập khác. NTTU còn chú trọng chất lượng chương trình đào tạo với việc được kiểm định bởi Bộ Giáo dục và Đào tạo, tham gia các hệ thống đánh giá quốc tế như QS Stars. Đây là biểu hiện rõ ràng của đạo đức trong quản trị: coi trọng sự minh bạch và lấy người học làm trung tâm.
Ngoài ra, NTTU không ngừng đầu tư cơ sở vật chất hiện đại, đáp ứng nhu cầu học tập và nghiên cứu của SV. Điều này không chỉ nhằm cạnh tranh thị trường, mà còn thể hiện tinh thần phụng sự: tái đầu tư nguồn thu vào nâng cao chất lượng đào tạo thay vì chỉ chú trọng lợi nhuận. Chính sách phát triển đội ngũ GV với chế độ đãi ngộ thỏa đáng, tạo điều kiện nghiên cứu khoa học, cũng là minh chứng cho việc nhà trường gắn ĐĐKD với sự phát triển bền vững.
3.2. Trách nhiệm xã hội trong giáo dục và cộng đồng
Trách nhiệm xã hội được xem là “dấu ấn riêng” trong chiến lược phát triển của NTTU. Hàng năm, nhà trường dành hàng chục tỷ đồng để cấp học bổng cho SV có thành tích xuất sắc hoặc gặp khó khăn về kinh tế. Điều này không chỉ hỗ trợ cá nhân SV, mà còn góp phần thúc đẩy công bằng xã hội trong tiếp cận GDDH.
NTTU còn triển khai nhiều chương trình tình nguyện, hiến máu nhân đạo, bảo vệ môi trường và các hoạt động hướng về cộng đồng. Đặc biệt, trong giai đoạn dịch Covid-19, nhà trường đã tổ chức nhiều hoạt động thiết thực như hỗ trợ thiết bị học trực tuyến, giảm học phí, cùng SV tham gia các đội hình tình nguyện phòng chống dịch tại TP. Hồ Chí Minh. Đây là minh chứng sống động cho việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về trách nhiệm xã hội: “việc gì có lợi cho dân, ta phải hết sức làm”.
Không chỉ dừng ở phạm vi xã hội, NTTU còn chú trọng đến trách nhiệm đối với nền kinh tế tri thức quốc gia. Thông qua việc phát triển các trung tâm nghiên cứu, vườn ươm khởi nghiệp, liên kết doanh nghiệp, nhà trường đã góp phần đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước. Những thành quả này cho thấy CSR của NTTU không chỉ là hoạt động xã hội bên lề, mà đã trở thành một phần trong chiến lược phát triển dài hạn.
3.3. Phong cách lãnh đạo dân chủ, truyền cảm hứng
Một yếu tố quan trọng tạo nên sự phát triển bền vững của NTTU chính là PCLĐ. Hội đồng Trường và Ban Giám hiệu luôn khẳng định quan điểm: “Đại học không chỉ là nơi truyền thụ kiến thức, mà còn là nơi nuôi dưỡng con người toàn diện”. PCLĐ ở đây thể hiện rõ ba đặc trưng theo tư tưởng Hồ Chí Minh: dân chủ – gương mẫu – truyền cảm hứng.
- Dân chủ: Nhà trường xây dựng cơ chế tham vấn, khuyến khích GV và SV đóng góp ý kiến cho các quyết sách quan trọng. Các hội nghị cán bộ, viên chức, SV được tổ chức thường niên, tạo kênh đối thoại trực tiếp và minh bạch.
- Nêu gương: Ban lãnh đạo nhà trường thường xuyên tham gia trực tiếp vào các hoạt động học thuật, nghiên cứu, giao lưu SV, tạo hình ảnh gần gũi và gương mẫu.
- Truyền cảm hứng: Bằng tầm nhìn phát triển “Đại học hạnh phúc”, NTTU đã lan tỏa một văn hóa tổ chức tích cực, khơi gợi tinh thần đổi mới và sáng tạo trong toàn thể cán bộ, GV, SV.
PCLĐ ấy góp phần xây dựng NTTU trở thành một cộng đồng học thuật năng động, sáng tạo, đoàn kết. Đây chính là minh chứng rõ nét cho sự vận dụng thành công PCLĐ theo tư tưởng Hồ Chí Minh trong thực tiễn quản trị ĐHTT.
Có thể khái quát ba trụ cột tư tưởng Hồ Chí Minh trong thực tiễn quản trị tại NTTU qua bảng sau:
| Trụ cột | Biểu hiện tại NTTU | Minh chứng cụ thể |
| Đạo đức kinh doanh | Minh bạch, liêm chính, lấy người học làm trung tâm | Công khai học phí và lộ trình; kiểm định trong nước và quốc tế; đầu tư cơ sở vật chất, chế độ cho giảng viên |
| Trách nhiệm xã hội (CSR) | Gắn kết cộng đồng, hỗ trợ người học, đóng góp tri thức | Học bổng hàng năm; tình nguyện, hiến máu, bảo vệ môi trường; hỗ trợ SV mùa dịch; vườn ươm khởi nghiệp, trung tâm nghiên cứu |
| Phong cách lãnh đạo | Dân chủ – gương mẫu – truyền cảm hứng | Hội nghị tham vấn GV/SV; lãnh đạo nêu gương; tầm nhìn “Đại học hạnh phúc”, khơi gợi sáng tạo và đoàn kết. |
4. Kết luận và kiến nghị
4.1. Kết luận
Tư tưởng Hồ Chí Minh về ĐĐKD, trách nhiệm xã hội và PCLĐ không chỉ mang ý nghĩa định hướng chung cho sự phát triển của nền kinh tế – xã hội, mà còn có giá trị đặc biệt đối với lĩnh vực giáo dục ĐHTT. Trường hợp Trường Đại học Nguyễn Tất Thành cho thấy, việc vận dụng sáng tạo các giá trị này đã giúp nhà trường vừa đảm bảo chất lượng đào tạo và uy tín học thuật, vừa khẳng định tính nhân văn, gắn bó chặt chẽ với cộng đồng. Sự kết hợp hài hòa giữa mô hình quản trị theo tinh thần doanh nghiệp và sứ mệnh phụng sự xã hội đã tạo nên một hình mẫu ĐHTT phát triển bền vững trong bối cảnh hội nhập quốc tế.
4.2. Kiến nghị
Để phát huy hơn nữa giá trị tư tưởng Hồ Chí Minh trong quản trị ĐHTT, cần chú trọng một số định hướng:
Đối với các trường ĐHTT: Xây dựng văn hóa tổ chức dựa trên minh bạch, chữ tín và trách nhiệm xã hội; gắn CSR với các hoạt động cốt lõi như đào tạo, nghiên cứu, đổi mới sáng tạo; phát triển PCLĐ dân chủ và truyền cảm hứng nhằm tạo động lực cho GV, SV.
Đối với cơ quan quản lý nhà nước: Hoàn thiện cơ chế, chính sách khuyến khích các trường tư thục tham gia sâu hơn vào hoạt động phục vụ cộng đồng; đưa các tiêu chí về đạo đức, trách nhiệm xã hội và PCLĐ vào bộ tiêu chuẩn kiểm định chất lượng GDDH.
Đối với cộng đồng doanh nghiệp và xã hội: Tăng cường hợp tác chiến lược với các trường ĐHTT trong đào tạo, nghiên cứu và khởi nghiệp; đồng hành cùng nhà trường trong các hoạt động phụng sự xã hội, góp phần lan tỏa giá trị nhân văn và phát triển bền vững.
Tài liệu tham khảo
Carroll, A. B. (1999). Corporate social responsibility: Evolution of a definitional construct. Business & Society, 38(3), 268–295. https://doi.org/10.1177/000765039903800303
Hồ Chí Minh. (2011). Toàn tập (Tập 4, 5). NXB Chính trị quốc gia – Sự thật.
Nguyễn, V. A. (2020). Quản trị ĐHTT trong bối cảnh tự chủ: Thách thức và cơ hội. Tạp chí Khoa học Giáo dục, 18(2), 45–52.
Nguyễn, T. T., & Phạm, V. H. (2021). PCLĐ trong các trường ĐHTT tại TP. Hồ Chí Minh: Thực trạng và gợi mở. Tạp chí Khoa học Trường Đại học Mở TP. Hồ Chí Minh, 16(3), 112–124.
Nguyễn Tất Thành University. (2022). Báo cáo thường niên 2022. NXB Đại học Nguyễn Tất Thành.
Nguyễn Tất Thành University. (2023). Thông tin tuyển sinh và phát triển nhà trường. Truy cập từ https://ntt.edu.vn
Phạm, T. H. (2019). Tư tưởng Hồ Chí Minh về trách nhiệm xã hội của doanh nhân và giá trị định hướng cho hiện tại. Tạp chí Lý luận Chính trị, 9, 112–118.
Trường Đại học Nam Cần Thơ. (2022). Trách nhiệm xã hội của cơ sở giáo dục ĐHTT trong bối cảnh hội nhập. Kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc gia: GDDH và phát triển bền vững, 55–63.
